Pljačkanje evropskih bojišta radi izrade proteza od zuba palih vojnika bilo je “veliki fenomen” sve do 1830-ih, navodi nova studija.
Prednji zubi prikupljani su sa mrtvih vojnika za upotrebu od strane zubara nakon bitaka iz doba Napoleona, uključujući bitku kod Lajpciga i bitku kod Vaterloa 1815. godine. Vjerovatno su takođe uzimani iz mrtvačnica, groblja i mjesta pogubljenja u Britaniji, navodi se u radu poznatog njemačkog arheologa Arnea Homana.
Iako je fenomen “Vaterlo zuba” već decenijama dobro poznat, Homanova studija najopsežnije je istraživanje koje je ikada sprovedeno na ovu temu. Koristeći desetine izvora, ono otkriva razmjere ove stravične prakse, ali takođe pokazuje kako je pominjanje bitke kod Vaterloa bilo efikasan marketinški alat kojim se krilo porijeklo ljudskih zuba koji su se prodavali, a koje je zapravo bilo manje uzbudljivo.
Homanov rad predstavljen je u značajnoj novoj akademskoj knjizi koja detaljno opisuje industrijsko iskorišćavanje ljudskih ostataka u 18. i 19. vijeku, piše Daily Mail. MailOnline je otkrio 2022. kako su kosti poginulih kod Vaterloa – gdje je vojvoda od Velingtona izvojevao trijumf nad snagama Napoleona Bonaparte – bile samljevene i korišćene u industriji šećera ili za proizvodnju gnojiva.
Urednici pomenute nove knjige, belgijski profesor Bernard Vilkin i njemački istoričar Robin Šafer, bili su lično uključeni u prethodna istraživanja.
“Ovo što je Arne napisao je najopsežnije istraživanje koje je do sad sprovedeno na temu. Najvažnije je to što je to bio globalni fenomen. Nije se ograničavalo samo na Vaterlo. Događalo se mnogo prije, kao i nakon toga, i u mnogo većem opsegu nego što je većina ljudi mislila”, rekao je Šafer za MailOnline.
Protetski zubi bili su potrebni u vremenu kada je razumijevanje oralnog zdravlja bilo na niskom nivou, a propadanje zub dramatično se pogoršavalo visokom potrošnjom šećernih namirnica od 18. vijeka na dalje.
Pristupačne proteze, izrađene od porculana, počele su da postaju dostupne od oko 1800. godine, a mase su ih šire prihvatile od 1840-ih. Do tada su se koristili pravi ljudski zubi i drugi materijali poput slonovače. Međutim, uglavnom su se koristili prednji zubi jer je bilo mnogo lakše ukloniti ih bez oštećenja sa leševa i kostura. To je značilo da su se stražnji zubi izrađivali od slonovače ili nekog drugog materijala.
Homan, koji je direktor muzeja u Salcgiteru, Njemačka, citirao je niz ranije zaboravljenih izvora u svom novom istraživanju.
Godine 1781. “hirurg zubar” Pol Euralijus Džulijon iz Londona naplaćivao je dvije funte i dva šilinga “ugradnju i popravljanje ljudskog zuba”. Ugradnja cijelog niza ljudskih zuba u vilici koštala bi klijenta 31 funtu i 10 šilinga, dok je potpuni set zuba vrijedio impresivne 73 funte – što je bilo oko četiri godišnje plate za nekvalifikovanog radnika.
“U Velikoj Britaniji 18. i početkom 19. vijeka, većina sirovine za izradu proteza dobavljana je od ‘otimača tijela’ koji su trgovali svakovrsnim ljudskim ostacima – među njima su bili cijeli leševi koji su se prodavali medicinskim praktikantima, anatomima i univerzitetima ili medicinskim školama za disekciju”, piše Homan.
“Zubi su, osim od živih, ali siromašnih donora, dolazili uglavnom iz mrtvačnica i sa mjesta pogubljenja”, dodaje on.
Najraniji poznati zapisi o skupljanju zuba mrtvih vojnika odnose se na vrijeme poslije bitke kod Lajpciga 1813. gdje su Napoleonovu vojsku porazile ujedinjene snage Rusije, Austrije i Prusije, kao i Britanije. U nekim spisima navodi se da su se poslije bitke pojavljivali pljačkaši, među kojima su bili i oni koji su čupali najljepše i najbjelje zube sa leševa, jer je potražnja za njima bila velika i mušterije su ih rado plaćale.
Praksa se nastavila nakon bitke za Vaterlo. Britana Henri Krab Robinson se u svojim dnevnicima prisjetio posjete zubaru 1816. On je zapisao kako ga je zubar uvjeravao da zubi koje će mu ugraditi dolaze iz Vatrola i obećavao mu da će biti veoma izdržljivi.
Do 1820-ih znanje o praksi pretraživanja bojišta zbog prikupljanja zuba je postalo opštepoznato, pa je tako 1824. njemački stomatološki akademik Karl Jozef Ringelman zapisao kako bi trebalo skupljati zube samo “mladih i zdravih subjekata koji su umrli nasilnom smrću, nikako od onih koji su preminuli od neke bolesti”.
Korišćenje ljudskih zuba za proteze vremenom je opadalo kako se proizvodnja vještačkih zuba od porcelana raširila 1840-ih.
