Vilični (temporomandibularni) zglob je zglob koji povezuje sljepoočnu (temporalnu) kost lobanje i donju vilicu (mandibulu). Vilični zglob nalazi se s lijeve i desne strane lobanje u neposrednoj blizini ušnih školjki. Građen je od kondila donje vilice, zglobne površine sljepoočne kosti, kapsule, zglobne pločice, ligamenata i mišića.
Ovaj zglob smatra se najsloženijim u ljudskom tijelu, a to je ujedno i zglob kojim se najviše koristimo. To je zglob u kojem se događa šarnirska kretnja (rotacija) i kretnja klizanja (translacija). Pri tim kretnjama kondil donje vilice artikuliše s mandibularnom udubinom sljepoočne kosti između kojih je smještena zglobna pločica (disk). Zglobna pločica građena je od posebne vrste hrskavice koja sprečava direktan kontakt između kondila donje vilice i sljepoočne kosti. Zglobna pločica dijeli zglob na dva dijela. Donji dio omogućuje rotaciju glave kondila donje vilice prilikom otvaranja usta do prvih 20 milimetara. Nakon što se usta otvore prvih 20 mm, aktivira se i gornji dio viličnog zgloba pri čemu dolazi do rotacije i translacije zgloba, pa je usta moguće otvoriti do nekih maksimalnih 40 – 70 mm (mjereno od sjekutićnog brida donjih sjekutića do sjekutićnog brida gornjih sjekutića). Kretnjama ovog zgloba donja vilica se može spuštati i podizati, te pomicati naprijed (protruzija), natrag (retruzija), lijevo i desno (laterotruzija). Kretnja čeljusnog zgloba je vitalno važna jer omogućuju žvakanje, gutanje, govor i slično. Vilični zglob je moguće napipati postavljanjem prstiju na prednji dio ušne školjke ispred izbočine (tragusa) u visini ulaza u vanjski slušni kanal, pri čemu se pokretanjem donje čeljusti mogu osjetiti pokreti zgloba.
Poremećaj viličnog zgloba ili temporomandibularni poremećaj (engl. temporomandibular disorder, TMJ disorder ili temporomandibular dysfunction) je naziv koji označava strukturne i funkcionalne poremećaje povezane s čeljusnim zglobom i/ili žvačnim mišićima. Intenzitet poremećaja može varirati od potpuno asimptomatskih stanja pa do stanja koji onemogućuju normalan svakodnevni život. Ako su simptomi takvi da je poremećena uobičajena funkcija usne duplje, potrebno je posjetiti stomatologa, odnosno liječnika.
Zašto nastaju poremećaji viličnog zgloba
Razlozi nastanka poremećaja čeljusnog zgloba su brojni, međutim ne i potpuno razjašnjeni. Nekada mogu biti samo lokalne prirode poput promjene vertikalne dimenzije međuviličnih odnosa, traume, parafunkcijskih navika, poremećenih okluzalnih odnosa, okluzalnih mikrotrauma. Međutim, obično su multifaktorijalni, pa osim stomatološke mogu imati i neurološku, psihogenu, te visceralnu podlogu i biti povezani s držanjem tijela, poremećajima spavanja kao i pojedinim psihosocijalnim promjenama.
Bolni simptomi poremećaja viličnog zgloba mogu se pojaviti ako je zglobna pločica oštećena ili izvan svog normalnog položaja, ako je zglobna hrskavica oštećena artritisom te ako je zglob oštećen udarcem ili traumom. Rizični činioci koji mogu dovesti do pojave poremećaja čeljusnog zgloba uključuju: različite vrste artritisa (npr. reumatoidni artritis, osteoartritis), ozljede zgloba, izrazito trošenje zuba (bruksizam) te određene bolesti vezivnog tkiva koje mogu zahvatiti čeljusni zglob. Stres udružen sa strahom i napetosti takođe mogu biti vrlo važan okidač za pojavu simptoma poremećaja viličnog zgloba.
Smatra se da se u od dva do šest odsto slučajeva povreda orofacijalnog područja pojavljuju i poremećaji viličnog zgloba. Kako su ozljede orofacijalnog područja česte pri sportskim aktivnostima, uvijek se preporučuje upotreba štitnika za usta i zube.
Učestalost poremećaja čeljusnog zgloba
Procjenjuje se da je od 40 do čak 75 odsto opšte populacije tokom života imalo barem jednom jedan od simptoma koji se povezuju s poremećajima čeljusnog zgloba, poput škljocanja u zglobu, a 33 odsto neki od bolnih simptoma poput bola u području lica ili samog čeljusnog zgloba. Pritom je uglavnom riječ o osobama u dobi od 20 do 45 godina i to većinom ženskog pola. Simptomi koji se pojavljuju kod žena su obično češći i izrazitiji nego kod muškaraca. Uprkos srazmjerno visokoj pojavnosti simptoma, samo od tri do sedam odsto osoba zbog tih simptoma traži pomoć ljekara, odnosno stomatologa.
Simptomi poremećaja viličnog zgloba mogu se pojaviti i kod osoba koje imaju svoje zube, ali i onih koje nose djelimične ili potpune protetske nadoknade. Prema nekim navodima iz literature učestalost poremećaja viličnog zgloba je nešto veća kod osoba koje nose potpune proteze. Procjenjuje se da se poremećaji čeljusnog zgloba pojavljuju od četiri do pet puta češće kod osoba koje imaju neki psihološko-psihijatrijski poremećaj, poput anksioznosti i/ili depresije.
Simptomi poremećaja čeljusnog zgloba
Simptomi i znakovi poremećaja viličnog zgloba su vrlo brojni i različiti, te zavisni od etiologije i podležećoj anatomskoj strukturi. Najčešći simptomi koje pacijenti spominju su: bol u području lica, bol i osjetljivost žvačnih mišića na palpaciju, bol prilikom kretnji čeljusti, glavobolje, otežano i/ili poremećeno otvaranje usta i abnormalni zvukovi u zglobu poput škljocanja, škripanja, pucketanja i krepitacija.
Pri diferencijalnoj dijagnozi treba znati da simptomi poremećaja čeljusnog zgloba takođe mogu biti slični simptomima koji se pojavljuju kod bolesti vratne kičme, ždrijela, nosa, maksilarnih sinusa, uha, oka, kranijalnih živaca (peti, sedmi, osmi, deveti i 10. kranijalni živac) i drugo. Pojedini otološki simptomi poput gubitka sluha, osjećaj napuhnutosti uha, šum u uhu, vrtoglavica i slično, a koji se mogu pojaviti kod pacijenata sa poremećajima viličnog zgloba mogu biti posljedica spazma žvaćnih mišića, međutim, mogu imati i druge uzroke. Oftalmološki simptomi poput zamućenog vida i poremećaja u izlučivanju suza takođe se mogu povezati s mišićima viličnog zgloba. Glavobolje, bol u vratu, licu i usnoj šupljini isto tako mogu imati izvorište u čeljusnom zglobu, no mogu biti i rezultat brojnih drugih patoloških promjena od zubobolje, migrene pa nadalje.
Izvor: zdrav-zivot.com.hr
