Oboljenja desni su kod nas poslije karijesa drugi (a u većini razvijenih zemalja gdje je karijes pod kontrolom i prvi) uzrok gubitka zuba. Radi se o podmuklom dugotrajnom procesu za čiju kontrolu je potrebno dosta truda i neprekidni nadzor. Pod nazivom desni (stručni naziv padodoncijum) se podrazumijeva grupa različitih tkiva čija je uloga da obezbijede vezu zuba za viličnu kost.
Tu spada vidljivi dio tzv. zubno meso (gingiva) i nevidljivi dio u zubnoj čašici (alveoli) koji čine vezivna vlakna (periodoncijum), kost oko zuba (alveolarna kost) i tvrdo tkivo na površini korijena cement. Oboljenja desni se danas nazivaju parodontalna oboljenja. Raniji nazivi, često prisutni u narodu, su bili parodontopatije i parodontoza. Prvi znaci oboljenja desni, koji se uglavnom zanemaruju, su krvavljenja prilikom pranja zuba, korišćenja zubnog konca ili čačkalice.
Radi se o zapaljenskoj reakciji u desnima koja se stručno naziva GINGIVITIS. Uzrok su bakterije iz usne duplje organizovane u specijalni ekološki sistem nazvan ZUBNI PLAK. U početku se na površini zuba naseljavaju samo bakterije koje koriste vazduh (aerobne bakterije). Ukoliko je prisutna kisela sredina, postoje ugljeni hidrati i ako se u većoj količini prenesu iz usta roditelja to će prije svega biti streptokoke (npr. Streptococus mutans) i one izazivaju karijes.
Bakterije stvaraju posebne materije od prisutnih šećera koje ih kao cement još više učvrsćuju i povezuju i omogućavaju naseljavanje i drugih vrsta – sazrijevanja plaka. U jednom trenutku se stvara sredina u kojoj nema kiseonika i to omogućava razvoj bezvazdušnih bakterija (anaerobi). To se događa ako se zubni plak ne ukljanja redovno sa ivice desni i između zuba. Redovno znači SVAKODNEVNO! Bakterije stvaraju različite toksine i enzime i oni djeluju na sluznicu desni. Prema manjim količinama ovih materija, desni se efikasno brane sprječavajući njihov prodor, ali ako je taj napad dugotrajan i agresivan, probija se barijera sluznice i toksini prodiru u vezivno tkivo ispod epitela.
Sljedeći nivo odbrane je zapaljenje koje ima za cilj da zaustavi agresora. Znači zapaljenja su otok, crvenilo i izliv krvi iz malih krvnih sudova. Na epitelu sluznice se javljaju mikromehanička ostećenja i kao posljedica svega toga javlja se gore navedeno KRVAVLJENJE. Iako je riječ o odbrani organizma, čitav niz odbrambenog arsenala vrši i kolateralnu štetu oštećujući i sopstveno tkivo. Kod pojedinih osoba postoji izražena osjetljivost u toku bakterijama izazvanog zapaljenja, pojačano se aktiviraju određeni enzimi koji doprinose ubrzanom razaranja sopstvenih vezivnih vlakana, pa i kosti. Na taj način se gubi veza zuba za kost, oni se rasklačuju i poslije određenog perioda, ako se ništa ne preduzima i ispadaju.
Kao i kod karijesa, otkriveno je da se bakterije najodgovornije za razaranje vlakana i kosti, mogu da prenose sa osobe na osobu, tako da parodontalne bolesti, kao i karijes, predstavljaju PORODIČAN PROBLEM i zahtijevaju kontrolu i preventivne mjere kod svih članova porodice. Pojava zapaljenja desni dovodi do toga da se one razdavajaju od površine zuba za koje su u uslovima potpunog zdravlja pripojene. U taj prostor prodiru bakterije i stvaraju nove količine zubnog plaka. Gore navedeno razaranje vlakana i kosti još više produbljuje taj prostor i dovodi do daljeg prodiranja plaka prema korijenu. Prostor se naziva DŽEP i on može da bude samo u desnima ili već i u koštanom dijelu.
Stomatolog može da izmjeri dubinu tog prostora i da procijeni da li se radi o džepu ili još uvijek normalnom stanju. To je jako bitno, jer kada imamo DŽEP i pored idealnog pranja zuba nije moguće ukloniti zubni plak iz njega, tako da je njegovo dejstvo pojačano i ubrzano. Tada je već potrebna profesionalna pomoć. Ukoliko je džep previše dubok mora se uraditi i hiruška intervencija da se on ukloni i da seobezbedi normalno prijanjanje desni uz zub. Ali, ako se i dalje ne održava pravilna i redovna oralna higijena i tako sprječava sazrevanje plaka, džep će se opet razviti. U formiranom džepu dio zubnog plaka može da mineralizuje i tako nastaju mali kamenčići koji se nazivaju KONKREMENTI.
Njih treba razlikovati od KAMENCA koji je vidljiv spolja i nastaje mineralizacijom zubnog plaka. I sam kamenac je štetan jer pritiska i mehanički oštećuje sluznicu desni i pomaže prodor toksina jer se na njegovoj površini nalaze svježe naslage bakterija. Ali jako je važno ne samo da se ultrazvukom ukloni vidljivi kamenac, već da se otkriju i uklone i konkrementi i time omogući uklanjanje džepa. Ne prelazi svako zapaljenje desni u džep ili je za to potrebno više godina, pa i decenija. Postoji određeni broj osoba (oko 25%) kod kojih postoji genetska preosjetljivost na zapaljenje izazvano bakterijama i razaranje vlakana i kosti se odigrava veoma brzo i zubi mogu da se pogube i prije 30. godine.
Postoje i posebno genetski osjetljiva djeca kod koje pojedine specifične bakterijske vrste u adolescenciji izazivaju brzo razaranje kosti (tzv juvenilna parodontopatija), ono često i nije praćeno lako uočljivim zapaljenjem. Ako se na vrijeme ne reaguje i preduzme ozbiljno liječenje dolazi do ranog gubitka zuba. Postoji i 20% osoba kod kojih bez obrzira kakvo je zapaljenje i koliko kamenca ima ne će doći do razaranja kosti i gubitka zuba. Većina je između ova dva ekstrema i brzina razaranja zuba varira u zavisnosti od genetike i stepena nagomilavanja i sazrijevanja plaka (higijena), ali i drugih rizičnih faktora.
Tu su na prvom mjestu pušenje, alkohol, stres, zatim šećerna bolest, ali i svi zubni radovi nepravilno urađeni (plombe, krunice, mostovi, proteze) koji preopterećuju zube, vrše pritisak na desni ili omogućavaju nagomilavanje bakterija. U svakom slučaju svaka, pa i odlična nadoknada u ustima, predstavlaj određeni rizik i zahtijeva dodatne mjere održavanja oralne higijene. Zubni implantati se ponašaju kao i zub i oko njih se mogu da razvijaju isti procesi koji će dovesti do gubitka veze implant-kost i širenja zapaljenja.
Zato je obaveza pacijenta, ukoliko žele, da im zubi (ili iplantati) na kojima su takvi skupi radovi, traju dovoljno dugo, da pojačano održavaju oralnu higijenu i koriste dodatne rekvizite, tehnike i sredstva (paste i vodice). Promjene na desnima, posebno kod djece mogu da budu i znak opštih oboljenja, nedostatka pojedinih vitamina, pada imuniteta izraženog stresa, pa ukoliko su uporne i izražene ne treba ih zamenarivati. Posljednjih godina je otkriveno da bakterije u džepovima mogu da utiču i na opšte zdravlje.
Postoje početni dokazi da one prodiru u krvotok da se mogu naseljavati na zidivima krvnih sudova, stvarati mikrooštećenja i omogućavati brže taloženje masnih naslaga (ateroskleroza) koje sužavaju lumen suda i uzrokuju najčešća oboljenja savremenog čoveka – kardiovaskularna oboljenja, čije su najteže psoledice infarkt srca i šlog. Postoje i nalazi da ukoliko majke imaju parodontopatije dolazi do slabijeg razvoja ploda i većeg broja komplikacija. Veliki broj ozbiljnih istraživanja je u toku. Zbog toga parodontopatije nisu više samo lokalni problem već i ozbiljni ošptezdravstveni problem. Sa uznapredovalim oboljenjima desni se povezuju:
*Dijabetes
*Kardiovaskularna oboljenja
*Oboljenja zglobova
*Čak i neka maligna oboljenja (pankresa, debelog crijeva i dr.)
*Prevremeno rođenje dece i manja težina novorođenčadi
Za sada ne postoje precizne metode koje mogu da utvrde koja osoba ima genetsku sklonost za razvojem burnije zapaljenske reakcije u desnima i kosti, a time i bržeg napredovanja razaranja i produbljivanja džepova.
Jedini pravi preventivni pristup je da se spriječi razvoj zapaljenja, a prvi klinički znak zapaljenja je KRVAVLJENJE IZ DESNI. Potrebno je redovno provjeravati da li ono postoji, posebno između zuba (najbolje prilikom korišćenja zubnog konca). Ukoliko postoji, neophodno je pojačati čiščenje (a ne stati kako većina radi), i ukoliko ne prestane za 7 dana OBAVEZNO SE JAVITI STRUČNJAKU da provjeri o čemu se radi. Neophodne su kontrole stanja desni i profesionalno čišćenje najmanje 2 puta godišnje. Ukoliko ste pušač, u velikom ste stresu imate šećernu bolest, postojanje izraženih parodontopatija u porodici i imate protetske radove u ustima, kontrole MORAJU da budu i češće.
Danas je moguće rutinski utvrditi sa velikom preciznošću(na osnovu DNK analize) prisustvo bakterija direktno povezanih sa jačim destrukcijama tkiva potpornog aparata zuba, što značajno povezuje rizik i zahtijeva pojačane mjere liječenja i intenzivnije praćenje. Trudnice zahtijevaju dodatne i češće kontrole i njegu desni. Isto se odnosi i na pubertet. Prava preventiva parodontopatija počinje kod djece kod koje treba da se stvori navika redovnog i PRAVILNOG održavanja oralne higijene, što podrazumijeva i korišćenje zubnog konca i odlazak na kontrole. Opet i u ovom uzrastu zabrinjavajući znak je krvavljenje iz desni.
Tu obuku može da pruži jedino profesionalac. Ne preporučuje se samoincijativno koriščenje pasta, vodica i melema za liječenje problema sa desnima. Postoje različite vodice i različito su efikasne u različitim stadijumima. Neke vodice ne smiju da se koriste duži vremenski period, pa je najbolje da ih odredi profesionalac. Melemi, masti, čajevi, ulja mogu da pomognu da se smire akutni simptomi poput bola, peckanja i trnjenja, ponekad i izraženog krvavljenja. Ali ni vodice ni melemi NE MOGU DA UKLONE DŽEPOVE. Mogu samo da maskiraju sliku i omoguće tiho napredovanje razaranja.
Izvor: drjovan.biz
