Za one koji ne pripadaju grupi dentalnih stručnjaka, a žele da znaju nešto više o zubima pripremili smo tekst u kojem su objašnjeni neki od osnovnih pojmova.
Zubi su kalcifikovani organi, koji se nalaze na početku digestivnog trakta, u usnoj duplji i obično imamo 32 stalna i 20 mliječnih zuba. Usađeni su u alveolarne nastavke gornje i donje vilice i smešteni u čašice (alveole), a sastoje se od krune, vrata, korijena i gleđi.
Kruna
Kruna zuba se označava sa dva termina: anatomska i klinička kruna. Anatomska kruna je deo zuba prekriven sa gleđi. Ona se kod intaktnog zubnog niza ne vidi cijela, jer joj je vratni dio prekriven desnima. Klinička kruna je vidljivi dio zuba i može, ali ne mora, da odgovara anatomskoj kruni.
Vrat
Vrat zuba je suženje na granici gleđi i cementa (o cementu čitajte u daljem tekstu), u obliku plitkog žlijeba i u fiziološkim uslovima je prekriven oralnom sluzokožom.
Korijen
Korijen zuba takođe je označen sa dva termina. Anatomski korijen koji predstavklja dio zuba koji je prekriven cementom i usađen u alveolu. Klinički korijen je onaj dio zuba koji se ne vidi pri inspekciji u ustima i može, ali ne mora, da odgovara anatomskom korijenu. U samom korijenu takođe postoje šupljine koje nazivaju kanal korijena zuba. Broj i veličina korenova varira od zuba do zuba.
Gleđ
Zubna gleđ je čvrsto mineralno tkivo, koje prekriva dentin u predjelu anatomske krune zuba. Sadrži četiri do šest odsto organskih i 94-96 odsto neorganskih materija, a najbolje je razvijena na griznoj površini. To je najtvrđi dio zuba (i najtvrđe tkivo u organizmu uopšte), ali je veoma krta. Zahvaljujući svom sastavu, gleđ je veoma otporna na dejstvo enzima, kiselina i ostalih korozivnih materija i predstavlja prvu i glavnu liniju odbrane zuba od karijesa.
Gleđ je translucentna (djelimično providna), tako da boja zuba (koja varira od žućkaste do svijetlo sive i bjeličasto-plave) zavisi od boje dentina i providnosti gleđi. Što je gleđ manje providna to su zubi bjelji, a na translucenciju utiču debljina, gustina, stepen kalcifikacije i homogenost gleđi.
Dentin
Dentin ili zubna kost je čvrsto tkivo koje izgrađuje najveći dio zuba. Ne vidi se pri pregledu jer je pokriven sa gleđi (u predelu krune) i cementom (u predelu korena). Ima približan oblik zuba, a u centralnom dijelu formira zubnu šupljinu.
Po sastavu je sličan kostima i sadrži 28 odsto organskih i 72 odsto neorganskih materija. Dentin se stvara kontinuirano tokom cijelog života (sekundarni i tercijarni dentin), a boja mu varira od žućkaste do bijelosive.
Cement
Cement je mineralizovano vezivno tkivo, koje prekriva dentin u predjelu anatomskog korijena zuba. Po građi je sličan kostima i sadrži 32 odsto organskih i 68 odsto neorganskih materija. Najdeblji je u predjelu vrha (1-2 mm) i račvanja korenova. Cement se, slično dentinu, stvara tokom cijelog života, a ima i veliki reparatorni potencijal.
Pulpa
Zubna pulpa ispunjava unutrašnjost zuba, a sastoji se od rastresitog vezivnog tkiva. Osnovni strukturni elementi pulpe su vezivno-tkivne ćelije, vlakna i osnovna supstanca. U osnovnoj supstanci (koja potiče iz krvne plazme) nalaze se kolagena i elastična vlakna, krvni i limfni sudovi, nervna vlakna i relativno mali broj ćelija.
Pulpa ima više uloga:
Formativnu, u produkciji kolagenih vlakana i stavaranju dentina
Nutritivnu, jer reguliše metabolizam osnovnih elemenata svih djelova zuba
Neurosenzornu, jer sadrži osjećajna nervna vlakna
Odbrambenu, koja se ogleda u stvaranju sekundarnog i tercijarnog dentina.
Zubna šupljina
Pulpna komora je analogna spoljašnjoj konturi zuba i u njen sastav ulaze sledeći djelovi: komora pulpe (koja se nalazi u predjelu anatomske krune zuba), rogovi pulpe (okluzalni produžeci komore), pulpni kanal (lokalizovan u predjelu korijena), apikalni otvor (šupljina u predjelu vrha korijena kroz koji prolaze nervni i nutritivni elementi), lateralni ili akcesorni kanali, pomoćni ili suplementarni kanali i anastamoze (koje povezuju pulpne kanale).
Rast i razvoj
Zubi u svom rastu i razvoju prolaze kroz četiri stadijuma: stadijum zametka, stadijum kape, stadijum zvona i stadijum formiranja korena.
Podjela
Kad je rjieč o podjeli zuba oni se mogu klasifikovati po periodu nicanja, morfološkom obliku i lokalizaciji u dentalnom luku.
Čovek ima dva perioda nicanja zuba, pa razlikujemo primarnu (mliječnu) i stalnu denticiju. Mliječna denticija se sastoji od 20 zuba, čije nicanje počinje u šestom mjesecu života. Veoma rijetko, beba odmah po rođenju ima iznikle zube, koji se označavaju kao prenatalni. Stalna denticija se obično sastoji od 32 zuba (lat. dentes permanentes s. adulti), a počinju da niču od šeste godine života. Postoji i period tzv. mešovite denticije (kada su prisutni i stalni i mlečni zubi u ustima) i traje od 6 do 12 godine života.
Prema morfološkim karakteristikama zubi se dijele na klase:
Sjekutići
Očnjaci
Pretkutnjaci (premolari)
Kutnjaci (molari).
Prema mjestu u zubnom luku zubi se dijele na gornje i donje zube, desne i lijeve zube, prednje i bočne zube. Prednji zubi su sjekutići i očnjaci; bočni zubi su pretkutnjaci (premolari) i kutnjaci (molari).
