Umnjaci ili zubi mudrosti kako ih ponekad nazivaju imaju vrlo važnu ulogu, ali često stvaraju mnoge komplikacije. Predstavljamo vam činjence o umnjacima koje je važno da znate.
Umnjaci predstavljaju osmi zub od medijalne (središnje) linije u ljudskoj vilici. Odrastao čovjek najčešće ima 4 takva zuba. U 30% populacije zabilježen je nedostatak, barem jednog od 4 umnjaka.
Razvijaju se relativno kasno. Njihova mineralizacija se završava u 13-toj, 14-toj godini a njihovo nicanje je u periodu od 18-te do 25-te godine. Najčešći problemi vezani za umnjake su nemogućnost njihovog potpunog nicanja tj .pojava impakcija ili poluimpakcija tih zuba.
Impaktiran zub podrazumjeva zub koji nije nikao zato što mu je normalan put nicanja ometen ili blokiran nekom preprekom. Impaktiran zub može da bude bilo koji zub ali najčešće impaktirani zubi su gornji i donji umnjaci, gornji očnjaci, donji premolari itd. Donji umnjaci najčešće stvaraju komplikacije vezane za impakciju.
Poluimpaktiran zub je zub koji je djelimično vidljiv u usnoj šupljini a djelimično prekriven mekim tkivom. Procentualno oko 15% populacije ima problema sa impaktiranim i poluimpaktiranim zubima.
Koji su uzroci impakcije zuba?
Evolutivnim razvojem, smanjuje se veličina vilica i broj zuba. Tako, naučnici smatraju, da će u dalekoj budućnosti, čovjek imati 20 zuba. Smanjenje veličine vilica ne prati uvijek i smanjenje broja zuba.
Razlozi impakcija nisu u potpunosti razjašnjeni i mogu biti brojni a najčešći su:
Nedostatak prostora u zubnom luku, ograničen rast vilica u napred-nazad smjeru, nepravilan položaj zubnog zametka iz kojeg nastaje zub, kada je zubni zametak duboko postavljen u kosti, skleroza kosti ili zadebljanja sluzokože na mjestima gdje trebe da izniknu zubi, prisustvo prekobrojnih, impaktiranih zuba, prisustvo patološkoh tvorevina (ciste, odontomi, tumori).
Nasleđe je predisponirajući faktor za nastanak impakcija. Naime, radi se o disproporciji između veličine zuba (koju dijete nasleđuje od jednog roditelja) i veličine vilica (koje nasleđuje od drugog roditelja).
Takođe, konzumiranje prerađene, meke hrane loše utiče na rast i razvoj viličnih kostiju.
Razvijanje navika konzumiranja zdrave hrane počinje još od doba odojčeta. Naime, negativni pritisak koje se stvara prilikom dojenja, pozitivno utiče na rast i razvoj viličnih kostiju. U slučaju da iz bilo kog razloga akt dojenja nije moguć, preporučuje se da se u ishrani beba u koriste anatomske (NUK) cucle.
Kako se otkrivaju impaktirani zubi?
Otkrivanje impaktiranih zuba vrši se pomoću anamneze, kliničkog pregleda i obaveznih rendgenskih snimaka. Obično se preporučuje izarada specijalizovanog, ortopantomografskog (OPT) snimka jer daje mogućnost da na jednom snimku vidimo sve zube iz obe vilice. Na radiogramu mozemo da utvrdimo prisustvo impakcije, oblik zuba, oblik i broj korjenova, stanje okolne kosti, kao i njenu gustinu. Na radiogramu se vidi i odnos impaktiranih zuba prema susjednim zubima kao i odnos prema ostalim anatomskim strukturama.
Radiografski nalaz je neophodan ne samo za uspostavljanje dijagnoze već i za definitivan plan terapije.
Komplikacije:
Perikoronitis
Perikoronitis predstavlja zapaljenje desni oko poluimpaktiranog zuba.
To je komplikaciju koja je najčešće vezana za donje, poluimpaktirane umnjake. Krunica ovakvih zuba se nalazi izvan kosti ali je prekrivena mekim tkivom. Zbog slabog samočišćenja, hrana, bakterije, toksini iz bakterija, zapadaju u prostor između okluzalne površine zuba i gingive koja ga pokriva.
Manifestije se jakim bolom u zahvaćenoj regiji, otežanim otvaranjem usta (trizmus), otežanim gutanjem (disfagijom), crvenilom i otokom okolne sluzokože, kao i upalom limfnih žlijezda ispod donje vilice. Bol može da bude jako intenzivan i da se širi u uho i vilični zglob.
Stvaranje parodontalnog džepa oko susjednog zuba
Najčešća je komplikacija, naročito ako se radi o poluimpaktiranom zubu. Hrana i mikoorganizmi koja se zadržavaju ispod gingive koja prekriva okluzalnu površinu poluimpaktiranog zuba uzrokuje pojavu parodontalnog džepa i povlačenje desni ka strani drugog molara.
Karijes
Poluimpaktirani zubi usljed nepovoljnog položaja kao i usljed nemogućnosti čišćenja i pranja podložniji su karijesu mnogo više nego ostali zubi. Impaktiran zub može da izazove karijes susjednog zuba sa kojim je u kontaktu.
Bol
Pritskom na neki periferni nerv, impaktiran zub može dati ovu komplikaciju.
Patološki procesi (ciste,tumori);
Oko impaktiranog zuba je prisutan njegov folikul koji može cistično da degeneriše i postane odontogena cista ili da nastane odontogeni tumor.
Stvaranje ortodontskih anomalija;
Impaktirani i poluimpaktirani zubi vrše konstantan pritsak na ostale zube. Usljed tog pritiska, česta su pomjeranja ostalih zuba tj. dolazi do ortodontskih nepravilnosti zubnog niza. Najčešće promjene su u frontalnoj regiji tj.najčešće se pomjeraju prednji zubi.
Terapija impaktiranih i poluimpaktiranih zuba
Zasniva se na hirurškom vađenju impaktiranog zuba. Nakon uspostavljanja dijagnoze, kliničkog pregleda i analize rendgen snimka planira se sama hirurška intervencija. Ona se sastoji od incizije oslobađanje zuba od kosti, njegovog odstranjena i na kraju od ušivanja načinjene incizije.
Postoperativno se pacijentima ordiniraju antibiotici, kao prevencija infekcije kao i preparati protiv otoka, koji je najintenzivnije 48 sati posle intervencije.
Pacijentima se savjetuju i analgetici koji se uzimaju po potrebi, jer prag bola nije isti kod svakog čovjeka.
Nekada iz ortodontskih razloga, potrebno je uraditi hirurško vađenje impaktiranih umnjaka koji nisu završili rast korijena. Takva intervencija se naziva žermektomija i obično se izvodi u 13-toj ili 14-toj godini života.
 linije u ljudskoj vilici. Odrastao čovjek najčešće ima 4 takva zuba.){kind=link}