Piše: Prof. dr Jovan Vojinović
Hleb, grickalice, pa i jabuka se duže zadržavaju na površini zuba, teže se ispiraju i samim tim su i štetniji od sladoleda ili čokolade koje pljuvačka brzo ukloni.
Nema zubnog kvara (karijesa) bez prisustva bakterija i ugljenih hidrata. Bakterije zalijepljene na površini zuba u želatinoznoj masi koju su same stvorile (zubni plak) razlažu ugljene hidrate i tako obezbeđuju neophodnu energiju za svoje životne procese. Pri tome razlaganju kao nusprodukti se nagomilavaju organske kiseline i one izvlače minerale iz gleđnih kristala.
Kada se jednom pojave kiseline neophodno je najmanje 20 minuta da se neutrališu. Ako se u međuvremenu ponovo unese hrana sa ugljenim hidratima neće doći do neutralizacije već će se i dalje zadržavati kisela sredina. Što je duža kiselost na površini gleđi to se više minerala izvlači iz nje i brže slabi otpornost, pa će prije doći do pucanja i pojave rupica na zubima (karijes).
Ugljeni hidrati nisu samo slatkiši, već se oni nalaze i u voću, sokovima, hlebu, grickalicama… Rafinirani (prerađeni) ugljeni hidrati se lakše razlažu od prirodnih u punom zrnu. Opasnija je ona hrana koja je ljepljiva, koju pljuvačka teže ispira sa površine zuba. Najopasnije su kombinacije skroba i bijelog šećera (saharoze) prisutne u kolačnima, pecivima i sl.
Zbog toga je mnogo važnije od onoga šta se jede koliko često se hrana unosi, ali je to od značaja i za zdravo funkcionisanje kompletnog organizma. Idealno je imati tri osnovna obroka i dva između. Posebno su opasni večernji i noćni obroci posle kojih ne slijedi pranje zuba, jer se noću pljuvačka slabije stvara.
Nasuprot tome pojedine vrste namjernica poput starijih sireva, kikirikija, brusnice, suvog grožđa, polifenoli i dr. pomažu oporavak zubne gleđi.
Nije dovoljno samo mehaničko uklanjanje zubnog plaka sa četkicom, već i podsticanje remineralizacije (oporavka) kiselinama napadnute gleđi. Za to služe fluoridi u zubnim pastama, rastvorima za ispiranje usta, lakovima i sl. i to je njihova najznačajnija uloga u sprečavanju karijesa.
Hleb, grickalice, pa i jabuka se duže zadržavaju na površini zuba, teže se ispiraju i samim tim su i štetniji od sladoleda ili čokolade koje pljuvačka brzo ukloni.
Pojava i jednog jedinog oboljelog zuba je već znak visokog rizika neophodna je detaljna analiza ishrane u kojoj se najčešće i nalaze osnovni uzroci. Preporuke da se ne jedu slatkiši i slične nisu dovoljne.
Inače ishrana koja je štetna za zube isto je tako štetna i po opšte zdravlje i uzrokuje gojaznost, šećernu bolest, oboljenja srca i krvnih sudova i sl. (bijele smrti- šećer, so, bijelo brašno). Savremena prevencija nije usmjerena prema pojedinačnim bolestima već prema zajedničkim faktorima rizika koji su uzrok većine oboljenja.
