Piše: Dr Tomas O’Konor
Tokom mog školovanja na fakultetu, nadgledana je svaka faza našeg postupka, vrlo pažljivo, korak po korak. Imali smo “puškice” (kako ih je zvao naš profesor Restorativne stomatologije) za svaki od materijala, i morali smo da ih iščitavamo i da ih se slijepo pridržavamo. Odstupanje od instrukcija nije bilo moguće.
Nakon nekoliko godina prakse pokušavate da se sjetite šta je na tim puškicama pisalo za svaki od materijala. Znate da je tamo bilo navedeno koji je materijal sa čime kompatibilan, a sa čime nije. Kada se pojavi prodajni predstavnik proizvođača i pokaže vam nešto izvanredno i novo i bolje, u glavi vam zazvoni znak za uzbunu. “Siguran sam da smo učili da to ne može…”. Međutim, predstavnik vam, siguran u sebe, govori o istraživanjima, studijama i in-vitro testovima koji potkrepljuju njegove tvrdnje. I najvažnije od svega, procedura s novim materijalom je brža. Mnogo brža. Možete uštedjeti čitavih pola minuta po proceduri. Nema čekanja na sledeći korak, proizvod obezbijeđuje dva koraka u jednom, ili čak tri koraka u jednom ako želite da budete baš dobri. A brže je bolje.
To je trenutak u kojem poželite da je nauka o materijalima praktičnija i lakša za pamćenje. Kako bih mogao da utvrdim koji je materijal najbolji, kada svaka od šljaštećih brošura pokazuje da su njihovi proizvodi bolji od drugih? Istina je, naravno, da bukvalno svaki od vodećih proizvoda odgovara svojoj svrsi. Ono što bilo koji materijal čini boljim, lošijim ili jednakim, jeste način na koji ih stomatolog upotrebljava. Nije važna samo vještina, već i vrijeme, uložen trud i obim pružene njege. Čak i najbolji proizvod ispašće obično smeće u rukama nekoga ko ga na loš način koristi.
“Litijum-disilikatne krunice su beskorisne”, nedavno sam čuo od kolege. “Napukle su kod svakoga kome sam ih stavio”. Sa dvostruko dužim iskustvom u odnosu na mene, ovaj stomatolog je pripremu za ovaj materijal radio na potpuno isti način kao što bi pripremao za metal-keramičku krunicu, koristeći grublji fisurni dijamantski borer. Uz iste unutrašnje uglove, iste margine, isto izostavljanje finiša površine, istovjetnu ravno obrađenu okluzalnu površinu na preparaciji, kao što je oduvijek radio, uz cementiranje konačnog proizvoda glas-jonomerom.
Ovaj način je uvijek bio dobar za metal-keramičke krunice. Ali sada je problem što ga ovaj novi materijal jednostavno iznevjeri. I šta je njegov zaključak? Problem je u materijalu. Napredak je loš, i on će ostati pri onom što oduvijek zna: puna metal-keramička krunica za svakoga, i dođavola s napretkom u tehnologiji!
Možda svi mi u glavama imamo nekoliko sličnih misli. Detaljan pristup, kojim se obezbjeđuje da se sve uradi onako kako treba, pomalo se gubi u svakodnevici i stresu usljed velikog obima posla: izostane jedan mali korak i to samo ovog puta, i onda još jednom, i onda izostane još jedan korak nekom drugom prilikom. To nazivam “normalizacijom devijantnog ponašanja”: ljudi postaju toliko naviknuti na neznatno odstupanje od propisane procedure da to više ni ne smatraju odstupanjem, uprkos činjenici da zapravo prilično prevazilaze svoja sopstvena pravila o elementarnoj bezbjednosti procedure. To podrazumijeva preskakanje tog malog koraka “samo ovog puta”, neznatno nepridržavanje preciznih uputstava proizvođača o primjeni, nalaženje načina koji je “za mene dobar” i provlačenje s takvim nivoom usluge. Kada nešto pođe naopako, kada se restauracija ošteti, kada pacijent trpi bolove, problem je u materijalu. Ili je za sve kriv pacijent, ili tehničar, ili sestra.
Sledeći put kada budete cementirali ili postavljali pokrivni sloj, zastanite i zapitajte se “Da li odstupam od pravila?”. Posegnite za uputstvom za primjenu i dajte sebi vremena da upamtite proceduru korak po korak, i vratite se u svet normalnih.
*Autor je doktor opšte i estetske stomatologije u ordinaciji Granta Dental u Kembridžu. On je i počasni specijalizant u Univerzitetskoj bonici Univerziteta u Kembridžu, član Komiteta postdiplomskih studija stomatologije u Kembridžu i akreditovani predstavnik Britanskog udruženja stomatologa. Gostujući je profesor pri dvije obrazovne fondacije i član je Upravnog odbora Britanske akademije estetske stomatologije.
